Cento setenta anos do Levantamento de Solís: do provincialismo ó neogaleguismo

Mártires de Carral 2
Mártires de Carral.

Este aniversario prodúcese ademais nun ano, 2016, no que se cumpre un século do nacemento das Irmandades da Fala ou trinta e cinco primaveras dende a promulgación do Estatuto de Autonomía.

Cento setenta anos do Levantamento de Solís: do provincialismo ó neogaleguismo

Hai dezasete décadas, un 26 de abril de 1846, produciuse a execución dos chamados Mártires de Carral, nome co que se coñecen os militares que iniciaran vinte e catro días antes un levantamento liberal-progresista en Galicia contra o réxime presidido polo conservador Ramón María Narváez durante a Década Moderada (1844-54). Nun principio o pronunciamento só tivo o mencionado carácter ideolóxico. Non obstante, a participación de destacados membros provincialistas á insurrección incorporou á mesma a esta primeira formulación teórica galeguista.

O provincialismo foi un movemento político que xurdira poucos anos atrás en parte do mundo académico. Reclamaba que Galicia fose unha provincia única cunha certa autonomía por motivos identitarios (lingua, cultura, historia, costumes, etc.) e socioeconómicos, a diferenza do que propoñían as distintas correntes liberais decimonónicas de ámbito estatal.

Ó longo destes 170 anos houbo, como sabemos, distintas correntes teóricas que resaltaron a singularidade galega. Podemos diferenciar 4 bloques ideolóxicos. O primeiro deles é heteroxéneo, mais non recoñece a Galicia como nación, pero si merecedora dun autogoberno. Aquí intégranse: o propio provincialismo, o carlismo foralista, o rexionalismo e o neorrexionalismo. Con este último identificariamos os actuais PPdeG e boa parte do PSdeG.

En segundo lugar, o federalismo histórico (Partido Democrático Republicano Federal ou un sector do Partido Galeguista) máis o actual (Esquerda Unida ou parte de Equo e Podemos) danlle á nosa Comunidade Autónoma carácter nacional, é dicir, sosteñen que posúe elementos identitarios diferenciais de primeira orde, pero non son nacionalistas, xa que destacan a españolidade de Galicia e ademais rexeitan totalmente o independentismo.

Por outra banda, o nacionalismo –xa sexa esencialista (BNG) ou cooperativista (Anova-IN)-, e analizado individualmente, ten puntos semellantes coa formulación anterior no que respecta ó concepto de nación galega. Sen embargo o nacionalismo só é defendido por organizacións co centro de decisión na nosa terra. Aquí aprécianse poucos ou ningún trazo sentimental españolista, os aspectos “nacionais” galegos sempre prevalecen e ábrese a porta á defensa da secesión.

En cuarto e último termo, dende 2007, co nacemento na esfera municipal de Alternativa Canguesa de Esquerdas (FPG+IU), pero, sobre todo, desde 2012 (creación de Alternativa Galega de Esquerdas), debemos engadir un novo plantexamento: o neogaleguismo. Este termo é empregado polo partido político ecosocialista Espazo para autodefinirse. Por este comprendemos, por un lado, a defensa da identidade nacional galega desde a confluencia entre as forzas nacionalistas e non nacionalistas (a maior parte destas últimas, federalistas), con independencia do centro de decisión; e, por outro, a incorporación ó galeguismo de conceptos rexeneracionistas e cidadanistas -como o asemblearismo, o dereito a decidir ou unha maior inclusión de fórmulas de participación cidadá-. Deste xeito, debemos ter en conta na actualidade o contexto tecnolóxico e a conxuntura económica, social e institucional máis a natureza posmaterialista e republicana (pertenza á subcultura política cívica) dos suxeitos que preconizan estes postulados.

Na actualidade, a coalición En Marea, herdeira de AGE, integra en boa medida todos estes elementos, ós que cómpre engadir, de acordo co historiador e precisamente ecogaleguista Xoán Hermida, a importancia das organizacións locais neste fenómeno. Por outra banda, hai que recalcar que o neogaleguismo rompeu coa hexemonía que tivo o nacionalismo entre 1989 e 2012, cando o BNG foi a primeira forza galeguista “nacional” en todos os entes territoriais. Como podemos apreciar, ambos idearios distan bastante da primitiva formulación nacida na primeira metade do Oitocentos.

Se ben é certo que as “confluencias” constitúen un eclecticismo ideolóxico integrador e eficaz en termos de superación das barreiras electorais existentes, a súa existencia deu lugar a unha fonda división por cuestións estratéxicas no seo do nacionalismo galego socialista. E tamén a houbo, anque de menor importancia, en sectores do Partido Comunista de Galicia (partido que forma parte de EU) ou de Podemos, que ven como as súas respectivas organizacións partidistas se parecen máis que antes a forzas nacionalistas periféricas, aínda conservando practicamente intacto o seu discurso. 

Comentarios